Vergeten
of gevonden?
wat is kunst?
De vraag blijft immer relevant. De Appel besteed er nu een expositie aan, Genius without Talent. Die geeft zoals altijd geen antwoord, maar stelt boeiende vragen in de vorm van kunstwerken. Het mooiste antwoord op de vraag is te vinden in een verslag van een gesprek met Beuys door Volker Harlan. Het boek is helaas niet meer in het Nederlands te koop, maar wel nog in het Engels.
Eén van de boeiendste werken in de expo in de Appel is de video Blank Slate van Pantelis Makkas. Hierin wirden aan twee franse kinderen vragen gesteld als: Wat is beeld?, Wat is tijd?, Bestaat iemand op een foto echt? enzovoort. Daar geven het meisje en de jongen zinnige antwoorden op. Ik besefte dat de meeste Nederlandse volwassenen geen raad zouden weten met deze vragen. De afwezigheid van filosofie in ons onderwijs houd ons dom.
houellebecq doet sartre
Houellebecq’s meeste recente roman, De kaart en het gebied, gaat in mijn lezing voornamelijk over eenzaamheid. Regelmatig dacht ik aan de romans van Sartre, hetgeen gestimuleerd werd door het herhaaldelijk gebruik van het werkwoord walgen. Houellebecq is ook in dit boek weer op zijn sterkst als observator van onze cultuur en het menselijk gedrag. Zoals altijd combineert hij mededogen en misantropie. Soms zwelgt hij teveel, wordt het te romantisch en uit hij zelfmedelijden. Gelukkig is er ook weer zelfspot om het leesbaar te houden. Zijn alter-ego is beeldend kunstenaar Jed Martin en de schrijver van Elementaire deeltjes is zelf ook één van de hoofdfiguren in het boek.
Houellebecq heeft vaak geschreven over het rampzalige van wereldverbeteraars en het politiek idealisme van Sartre staat dan ook ver van hem. Toch laat hij in dit boek merken dat hij ze ook soms benijd die idealisten. Het najagen van waandenkbeelden kan het leven eenvoudiger en dragelijker maken.
Op de achterflap staat dat Houellebecq zich vernieuwd heeft, zelf vind ik het 100% vintage Houellebecq. Helaas ook weer met een stukje toekomstkijkerij op het eind, zijn grote zwakte. Maar dan heeft hij al zoveel krediet opgebouwd dat dat vergeven en vergeten kan worden.
the art of drawing
Het boek over Nederlandse tekenkunst heeft All about drawing, maar als we toch een Engelse titel willen dan liever bovenstaande. Het is een catalogus die verschijnt bij de gelijknamig expositie. Die is naast het Stedelijk Schiedam ook elders te zien.
Ik zag werk in Diepenheim. De Kunstvereniging aldaar heeft een Drawing Centre opgericht. Dat krijgt in de toekomst een eigen huisvesting in Diepenheim. Nu waren de werken in het kader van All about drawing in een aantal schuren te zien.
Het eerste werk dat ik zag was een sterke, fraaie installatie van Lenneke van der Groot. Een ruimtevullend werk met inkttekeningen, afplaktape, papieren wolven en bouwlampen.
Daarna zag ik mooie animaties van Alice Maher, Godchildren of Enantios en Robbie Cornelissen, Labyrinth runner.
Werkman in het Stedelijk
Een aangename verrassing gisteren in het Stedelijk Museum: een zaal vol druksels van Hendrik Werkman! Geweldig om ze weer eens te zien.
Twee zalen verder een zaal met etsen uit 2010 van Jennifer Bornstein. Mooie combinatie met het werk van Werkman.
Het Tijdelijke Stedelijk blijft een feest, elke keer als ik er kom staat en hangt er weer ander werk. Nu onder andere een videowerk van Persijn Broersen & Margit Lukács, recent door het museum verworven.
saai museum
Vorige week was ik in het Bonnefantenmuseum in Maastricht. Een mooi voorbeeld hoe een regionaal museum met bescheiden budget niet moet functioneren. In de Pont in Tilburg kom ik regelmatig. Het is een museum met een uitgelezen collectie die gestaag groeit en boeiende tijdelijke tentoonstellingen. Het heeft een sterke eigen uitstraling.
Het Bonnefanten ligt centraal in een cultuurrijk Euregionaal gebied. Daar merkte ik niets van. De nadruk ligt in de collectie meer op bekende internationale kunstenaars uit de jaren 70-80 van vorige eeuw.
Het is een slapend museum. Er gebeurt nauwelijks wat, de tijd lijkt stil te staan, de collectie ontwikkelt zich niet. De suppoosten vervelen zich niet minder dan de handvol bezoekers.
Maar er gloort hoop: volgend jaar gaat directeur van Grevenstein met pensioen, nu maar hopen dat er een dynamische opvolgster gekozen wordt.
de beste wint zelden
Het grote nadeel van kunstacademies is dat studenten veelal te jong zijn voor het kunstenaarschap. Ze missen levenservaring en inzicht.
Afgelopen wekend bezocht ik de eindexamenexpo van de Rietveld. Mijn start was niet best omdat in de eerste ruimte die ik bezocht een docent een rondleiding aan het geven was. Het vertrouwde clichématige gelul van mensen die denken verstand van kunst hebben maar in werkelijkheid hun gebrek aan inzicht trachten te verhullen achter banaliteiten.
De meeste afgestudeerden hebben nog niets te zeggen en, logischerwijs, nog geen vorm voor hun kunstenaarschap gevonden. Het valt ze niet kwalijk te nemen. Wel verwijt ik de academie dat ze niet beter opleiden.
Het was een beneden-gemiddeld jaar. Er was één presentatie bij die er duidelijk bovenuit stak. AnneSofie Helland, uit Noorwegen, had in de litho- en etswerkplaats een installatie gebouwd met onder andere diverse video’s. This is not a meeting and the green stuff heette het (zo ver ik me herinner). Video’s van vergaderende mensen waaroverheen de hoofden van o.a. Artaud geprojecteerd werden, foto’s, een kan met groen vocht. Een laptop met daarop toeschouwers die naar een executie op de elektrische stoel zitten te kijken. Een vreemde, onheilspellende installatie met de ruimte optimaal benut.
Hier is al sprake van een kunstenaarschap. Dit is boeiend, intrigerend werk dat ook technisch sterk is.
De Rietveld deelt elk jaar prijzen uit. AnneSofie Helland was zelfs niet genomineerd.
Pina 3D
Nu te zien Pina 3D van Wim Wenders. Een ode aan Pina Bausch en een prachtig portret van haar dansgroep. Wim Wenders vertelt in een interview in de VPRO gids dat hij 20 jaar geleden al met Pina Bausch over een film sprak. Ze konden niet tot een goede vorm komen totdat Wenders in Amerika een 3D film zag. Deze techniek maakte het wel mogelijk de ruimte in de dans te tonen. Tijdens de voorbereidingen van de film stierf Bausch waardoor er een nieuw scenario gemaakt moest worden. De film toont veel fragmenten uit Bausch’ choreografieën, in theaters en lokaties in en rond Wuppertal. Tussendoor vertellen de dansers over hun ervaringen met Pina.
Helaas treedt het Tanztheater Wuppertal Pina Bausch voorlig niet in de buurt op. Wellicht maar eens naar Wuppertal zelf.
genres zijn zooo saai
Gisterenavond was ik bij een concert van de Dramm LaBerge family. David (gitaar), Anne (fluit en computer) en Diamanda (viool) speelden muziek die varieerde van Western Swing, een vroege country variant, tot computergestuurde hedendaags composities. Er zat ook een stuk voor viool en twee basdrums bij, Diamanda bespeelde twee basdrumpedalen én viool tegelijk.
Het was ondanks de grote variëteit een coherent concert. Genres zijn zo saai, waarom muziek in hokjes stoppen? Ik hou van muziek. Goede muzikanten die met plezier mooie stukken spelen is een feest.
Matig kopieerwerk
Er zijn veel kunsthistorici die de Renaissance als een hoogtepunt in de geschiedenis zien. Maar het is natuurlijk een neo stijl. Ze probeerden de klassieke Griekse kunst te laten herleven. Maar ook hier is de kopie minder dan het origineel. Een paar jaar terug was in in het archeologisch museum van Istanboel. Het trekt weinig bezoekers maar heeft een collectie die vele malen interessanter is dan die van het Uffizi.
De Renaissance is een stap achteruit. Want al werden architectuur en beeldhouwkunst uit de Griekse oudheid als inspiratie gekozen, het was toch vooral een verheerlijking van het Christendom. Ik dacht hierover vooral in het archeologisch museum van Volterra. Als je de culturele en intellectuele rijkdom uit de eeuwen voor Christus bekijkt, is het duidelijk dat het Christendom een stap terug is.
reflecties
Dat is zo fijn van kunst, dat het nooit eenduidig is. En dat je het telkens opnieuw kunt analyseren en vanuit een andere optiek bekijken. En als je als kijker er moeite in stopt krijg je ook weer meer terug.
De installatie infinity palace van Mischa Rakier in Outline is letterlijk en figuurlijk reflecterende kunst. Nog te zien t/m 4 september, in Amsterdam-Oost.
Ramsey Nasr over orks en mensen
Een prachtige toespraak van Ramsey Nasr over kunst en menselijkheid. Te lezen in de Volkskrant. Gaat dat lezen.
Alvast een citaat:
“Dit kabinet, dat Nederland terug wil geven aan de Nederlander, wist elke herinnering aan Nederland uit. En u, meneer Rutte, u bent geen Ork of onbenul: u ként de Nederlandse cultuur. U kent Harry Mulisch, onze bekendste romancier: geen druppel Neerlands bloed stroomde door zijn aderen. U kent Ramses Shaffy, onze grootste chansonnier: geen druppel Neerlands bloed. U kent Vondel, onze grootste dichter: geen druppel. En Baruch de Spinoza, onze grootste filosoof – inderdaad. Nederland werd groot op vreemde smetten. En daar hoeft niemand ooit bij stil te staan, zolang u het tegendeel maar niet beweert.”
talking art
De lezing van Ksenia Galiaeva in het Stedelijk Museum ‘s Hertogenbosch ging over veel zaken. De essentie was voor mij waarneming en hoe fotografie die beïnvloed. Ze liet ook zien waarom ik een voorkeur heb voor middeleeuwse kunst, de periode voor het optisch perspectief. De eenogige camera heeft onze kijk op de wereld en de kunst ernstig beperkt.
Het kan niet vaak genoeg herhaald: foto’s tonen nooit de werkelijkheid.
In haar lezing analyseerde Ksenia haar eigen werk en deels ook leven. Hoe we kijken en hoe we herinneren bepaalt immers ook voor een groot deel hoe we ons leven ervaren. De Engelse versie van de lezing is als PDF te downloaden op de site van Ksenia.
Beuys: alles ist plastik
Deze foto had ik gisteren in de Pont gemaakt nog voor ik de uitspraak van Josef Beuys las in het boek Parallel Processes, dat ik in het museum kocht. Weinigen kunnen zo helder over kunst spreken als Beuys. Helaas kan hij vandaag niet de tweede kamer toespreken over het belang van kunst.
uittreden
Het zijn zware tijden voor de kunstenaar, dat zal vrijwel niemand ontgaan zijn. Wat er precies gaat gebeuren is voor veel instellingen nog onduidelijk. Dat de huidige regering ons verafschuwt en ons ons dagelijks brood niet gunt is wel duidelijk. Wat me ook duidelijk lijkt is dat het meer geld zal kosten dan dat het de regering oplevert.
De meest logische stap voor onze regeerders zou zijn het kunstonderwijs op te heffen, want dat wordt min of meer een doodlopende weg. Zo ver zullen ze nog wel niet durven te gaan. En er zullen zeker jongeren blijven kiezen voor de kunstberoepen, die nooit een roze economische toekomst beloofden. Er zal dan ook veel kunst gemaakt blijven worden.
Wat jammer is dat er nauwelijks een kunstinhoudelijk gesprek gevoerd wordt. Voor de rechtse kunsthaters hoeft dat natuurlijk niet, die willen er niets over weten en denken niet graag na. Maar allen die de kunsten wel waarderen zouden zich eens uit kunnen spreken wat ze belangrijk vinden. Wat ze waarom willen ondersteunen. Dan kunnen ze in ieder geval beginnen dat zelf te ondersteunen :). En dan kunnen lagere overheden en fondsen beter afgewogen beslissingen maken.
zichtbare tijd
Overal in Toscane/Umbrië zie je ramen en deuren die verplaatst zijn, dichtgemetseld, veranderd. Omdat de gevels niet gestuukt zijn is dit goed zichtbaar. Materialen en stijlen wisselen door de tijd. Dit toont niet alleen geschiedenis, het geeft vaak ook een mooi beeld.
Vormen veranderen, ramen en deuren worden verplaatst. Dichtgemetseld, weer (deels) open gemaakt enzovoort.
En dat alles op soms radicale manier.
Rust en de massamens
Het geld verdienen met aparte musea voor de kerkse kunst, waarover in in het vorige stukje schreef, valt waarschijnlijk enigszins tegen. In Orvieto waren we de enige bezoekers van het naastgelegen museum van de Duomo, terwijl de kathedraal zelf al flink aan het vollopen was.
Bij een tekeningen expositie in de Uffizi waren we ook de enige bezoekers, maar dat kwam hoogstwaarschijnlijk door het feit dat de ingang verborgen lag. Eén van de vele tekortkomingen van dit stoffige museum. De expositie was wel de moeite waard en de ruimte de enige gemoderniseerde van het hele museum.
Bovenstaande foto is genomen in het nieuwste museum van Orvieto, dat nog niet klaar was maar wel open voor bezoekers (ja, we waren de enigen :)). Het toont de beelden die voorheen in de Duomo stonden.
Voorzichtig
Het grote aantal toeristen in Toscane leidt tot slijtage en beschadigingen. Nou levert het ook veel geld op, dus kan het onderhoud gefinancierd worden. In musea hangen nogal wat schilderijen achter glas, dat is helaas volkomen terecht, want met de telefoon in de hand wijzen bezoekers enthousiast naar onderdelen van het werk. Soms lijken ze hun neus in een doek te snuiten. Dat glas is gelukkig wel van hoge kwaliteit en belemmert veelal het zicht niet.
Er wordt ook veel kunst uit kerken naar belendende musea verplaatst waar de condities voor behoud beter zijn. Dat levert dan weer extra kaartverkoop op en heeft als grootste voordeel dat de kerkruimte beter tot zijn recht komt. Die renaissance types waren totaal onbekend met de uitspraak ‘overdaad schaad’ en pleegden hun kerken helemaal vol te stoppen.