zitten, zijn
we doen te veel, willen te veel. Althans we menen dat we willen, we laten ons meeslepen in de stroom van veelheid in de waangedachte van economische groei. We consumeren uit angst voor verveling. We dóén niets, we zíjn niet, we laten ons voortdrijven. En we consumeren het leven op deze planeet kapot. Meer, meer, meer, dood.
Een nieuwe richting in de filosofie. De wereld stort in en dat moeten we onderkennen en ons er op voorbereiden. Zal er een doorstart mogelijk zijn en hoe dan? Hoe kunnen we daar nu reeds toe handelen?
De Engelse titel van het boek van Julia Blackburn ‘Thin Paths’, is beter dan de Nederlandse ‘Smalle Paden’, het gaat om verbindingen. Over tijd en natuur, over relaties en verbondenheid. Over lijnen die deels vervagen.
De natuurkundigen kunnen het zo gek niet verzinnen of het bevestigd wat Spinoza in de zeventiende eeuw dacht en opschreef. Het enige wat me verbaast is dat natuurkundigen zich daar zelf niet van bewust lijken.
Ik bedenk dit als ik over het werk van Carlo Rovelli lees in De Groene. Zijn relationele kwantumfysica is voor lezers van Deleuze niet nieuw. Als hij een filosofische kijk op kwantum mist komt dat omdat zijn filosofische kennis beperkt is.
Maar ik herinnerde me een interview met Rovelli, haal het uit de kast en lees dat Spinoza belangrijk voor hem is. Dat verbaast me niet en wel, niet vanwege de gedeelde inzichten, wel vanwege zijn twijfels over kwantum en filosofie. Misschien moet ik hem een mailtje sturen over Deleuze.
Een boek over mensenlevens en dodelijke maatschappelijke structuren. Eén van de schokkendste delen van dit* boek zijn de verhalen over lijfeigenschap, oftewel slavernij binnen Europa, over half-mensen die eigendom waren van de landeigenaren. Dit duurde tot na de tweede wereldoorlog.
In het voorlaatste hoofdstuk is de schrijfster op bezoek bij de laatste herder van de vallei. Dankzij nieuwe regels kan hij zijn kaas niet verkopen, zijn wol en mag hij zijn schapen en geiten niet laten slachten.
Van lijfeigenschap naar bureaucratie. Wat een vooruitgang.
* een portret van een gemeenschap in een bergdorpje in Ligurië, Noord Italië
Ik las een hartverwarmend pleidooi voor alle leven op Linkedin en mijn broek zakte af bij het lezen van de stompzinnige reacties op deze hartenkreet.
ER IS MINDER FILOSOFIE DAN OOIT EN WEINIGEN LIJKEN DAT TE BESEFFEN. Het barst van de cursussen, workshops, trainingen enzovoort enzoverder. EN ER WORDT NIET GEDACHT. NAPRATEN, NADOEN (ook voelen genoemd), NAVOLGEN, NALIJDEN (en dat leiden noemen in de flyer), NA-IJLEN.
Soms voel ik me somber.
(De wereld staat in brand, hetgeen overstromingen veroorzaakt)
Gisteren was ik in De Pont in Tilburg om de expositie van de edities van Sigmar Polke te zien. Geweldig. Het blijft een feest om zijn werk te zien, de combinatie van diepgang, humor, onderzoek, experiment en eigenheid.
Er hing o.a. een poster van een expositie van het Stedelijk museum van Parijs uit 1988, een expositie die ik me nog goed herinner. Het was de eerste keer dat ik kennis maakte met zijn werk.
Naast de Polke expositie waren er een aantal andere tentoonstellingen te zien waarvan ik er één oninteressant vond en één slecht. Nog steeds presteren musea het om vooral werk van (witte) mannen te tonen en dat is inmiddels zonder meer schandalig. Vooral als het nietszeggend werk is zoals van Kasper Bosmans of bagger schilderijen van Hans Broek. Vooral die laatste vond ik erg. Een soort Armando imitaties en dan met een verhaal over slavernij erbij om het interessant te doen lijken, how low can you go?
Ik ontdekte recent het boek Black Athena van Martin Bernal, dankzij De Appel. Een studie waarin de mythe dat de oorsprong van onze cultuur en denken in Griekenland ligt ontkracht wordt. Dat blijkt een negentiende eeuwse geschiedsvervalsing te zijn. Griekenland was een kolonie van de Egyptenaren en Phoeniciërs en dáár ligt de oorsprong van onze cultuur. Racisme en antisemitisme zijn de oorzaak van deze geschiedsvervalsing. Ik lees het met grote interesse.
Ik zocht gisterenavond op internet naar een boek over Egyptische filosofie en kwam o.a. bij de Ritman Library uit. Als ik op Wikipedia lees over Hermes Trismegistus en de Gnossis, dat enigzins vergelijkbaar is met de intellectuele liefde tot god, begrijp ik meer van de interesse in Spinoza van de Ritman Library (dat tegenwoordig Ambassade van de vrije geest heet). Spinoza is natuurlijk veel helderder omdat hij de poespas van geloof en bijgeloof eerst opzij geschoven heeft. Maar als ik Black Athena uit heb ga ik waarschijnlijk wel iets lezen over Egyptische filosofie en aanverwanten.
Ik gebruik al jaren notitieboekjes. Deels een opvolging van de vele kaartjes en brieven die ik vroeger maakte en verzond. Al waren de kaartjes vaak collages en plak ik niets in mijn boekjes. En vooral een manier om gedachten vast te leggen en ideeën voor beeldwerk te noteren. De meeste notities in dit weblog staan ook in die boekjes. De laatste jaren gebruik ik notitieboekjes van uitgeverij Dwarsligger waarin gelinieerde en blanco pagina’s. Ze zijn er met verschillende omslagen die ik steeds vaker verf en beplak, zoals bovenstaande met o.a. een stikker die bij mijn antieke Cabasse boxen zaten.
Een paar maanden geleden zag ik een documentaire over Basquiat waarin hij als SAMO tags op de muur schreef. Korte regels in zwarte kapitalen. Toen begreep ik opeens zijn kunstenaarschap. Vorige week kocht ik een facsimile uitgave van een aantal van zijn notitieblokken. Fiijn.
Met veel moeite kon ik De Appel bereiken. Tijdelijk gehuisvest in een school in Nieuw-West te midden van voortdurende (weg)werkzaamheden. In hetzelfde pand vond het even roemruchte STEIM haar einde. Of De Appel het gaat overleven is onduidelijk. In Berlijn besefte ik hoe saai Amsterdam geworden is, vandaag bij De Appel zie ik dat het zelfs dodelijk saai is. Deze stad volgt Venetië, ooit een bruisende handelsstad nu een openlucht museum annex pretpark. Op de fiets terug naar mijn studio zag ik een poster voor het zoveelste commerciële museum (museum is een onbeschermd begrip en iedere souvenirshop mag zich zo noemen), daar is wel ruimte voor in dit openlucht museum annex pretpark.
Kan onze stad nog gereanimeerd worden?
Kunst is primair ruimte creëren. Dit lijkt vergeten te zijn in dit neoliberale tijdperk met haar veilingen en kunstbeurzen waar het enkel om cijfer gaat, om geld. Ook Diversity United in Berlijn toont verhandelbare objecten. Bij Formation Camp in De Appel gaat het weer over ruimte creëren, PLAATS MAKEN.
Diversity United blijkt over Europa te gaan en ook hier weer met de wens dat kunst onze fouten herstelt en een toekomst mogelijk maakt.
Hoezo Europa? Ik vind het een problematisch begrip. De ‘Europese Cultuur’ die naast composities en schilderijen kolonialisme, slavernij en klimaatverwoesting bracht en brengt. Over welke cultuur hebben de samenstellers van D.U. het? Is het niet hoog tijd dat we luisteren naar andere culturen? Immigranten worden geacht te assimileren, onze waarden eigen maken, net zo consumptief en agressief worden als wij Oud Europeanen. Het is voortgaan op een doodlopende weg. Hou a.u.b. op kunstenaars als wegbereiders naar de ondergang te gebruiken.
MeToo meets BlackLivesMatter? Had ik verwacht met zo’n titel. De aanwezigheid van veel werk van witte 60+ mannen laat echter zien dat de kunstwereld slechts aan het begin van een noodzakelijk verandering staat. De grote expositie in twee hangars van vliegveld Tempelhof in Berlin is prima. Er is mooi werk te zien, bijvoorbeeld bovenstaand glas van Ane Graff uit haar serie THE GOBLETS. En leuk is dat Fernando Sánchez Castillo naast wie ik momenteel exposeer in Leiden ook meedoet.
Prima expositie maar de titel begrijp ik niet, als de titel een thema zou voorstaan had het beter gekund, minder grote namen meer aansprekend werk. Het beeld hierboven bijvoorbeeld, van een Noorse vrouw, vind ik sterk. IJsklontjes smelten in vervuild vocht in een drinkglas. Wij vergiftigen ons eigen drinkwater en dienen het op in een mooi wijnglas, cynisch, verontrustend. En een mooi beeld.
De stoelen van Tatiana Trouvé uit haar serie The Guardian zijn intrigerend en staan mooi opgesteld bij wanden in de grote hangar. Kwetsbaar, persoonlijk, ruimtelijk, sterk.
En zo was er meer fraai werk te zien. Onder andere van Gilbert and George.
Zo opent Speculative Facts, de nieuwste uitgave van Onomatopee. Ik vind dat een juiste opmerking. Onze ervaring van de werkelijkheid is een afspraak. We leren wat we zien, horen en ervaren. Hier is onze opvoeding en ons onderwijs op gebaseerd, we dienen ons aan te passen, deze aangeleerde werkelijkheid internaliseren. Momenteel zijn veel mensen verward en menen beter te weten hoe zaken functioneren dan wat de consensus is, ze accepteren feiten niet meer en willen leven naar hun eigen wanen.
Dat is droevig maar ‘de werkelijkheid’, de Europese traditie lijkt doodgelopen. Dat biedt ons geen toekomst meer, het vernietigt het leven op onze planeet. Hoe tot een nieuwe gedeelde ervaring te komen?
Ruimte/leefomgeving is een uitdaging. Ruimte/ervaring is een uitnodiging. Ruimte/vormgeving is een verlangen. Ruimte/beleving is persoonlijk, fysiek en geestelijk.
