Al jaren beweer ik dat de mens slechts een beperkte periode scheppend creatief is. Slechts een enkele kunstenaar blijft zich ontwikkelen gedurende vele jaren. De meesten vervallen na een creatieve periode in herhaling. Rudi Fuchs beweert dat dát juist grote kunstenaars kenmerkt: dat ze hun hele leven variëren op één beeld. Persoonlijk ervaar ik het meer als ouderwetse kopiëerapparaten.
Nu is het vasthouden aan een bepaalde beeldtaal mischien niet zozeer een natuurlijk iets, maar meer aangeleerd. De kunstacademies stimuleren hun leerlingen om in hun laatste studiejaar al tot een beeld te komen dat de basis vormt van hun kunstenaarschap. In de jaren 90 was het bijvoorbeeld een aanbeveling om op jeugdige leeftijd een obsessie te ontwikkelen.
Ook de kunstmarkt speelt een beperkende rol: een beeldmerk is ook een handelsmerk. Galeriehouders zijn zelden blij als iemand overstapt van landschapsschilderijen in olieverf naar installaties met tuinafval, hoezeer dit artistiek ook voor de hand ligt.
De huiver voor verandering is niet specifiek iets voor kunstenaars, het lijkt een vrij universele menselijke eigenschap. Misschien valt het mij bij kunstenaars meer op omdat ik daarvan anders verwacht.
Ik moet mij als herintreder natuurlijk wel afvragen of ik nieuwe beelden kan ontwikkelen. Is mijn creatief vermogen verminderd? Ik zal eerst moeten bepalen wat in onder creatief versta. Ik denk dat mijn persoonlijke definitie meer uit Zen and the Art of Motorcycle Maintenance van Robert Pirsig voorkomt dan uit kunstgeschiedenis lessen. Bovendien had ik voor ik naar de academie ging al jaren in de Leidse kraakbeweging doorgebracht. Creativiteit zit zo dicht tegen Do It Yourself. Echter oplossende creativiteit is niet hetzelfde als scheppende creativiteit. Wat zegt het woordenboek?
VanDale: cre·a·tief bn, bw (veel) voortbrengend; scheppend: ~ bezig zijn
VanDale: schep·pen schiep, h geschapen 1 uit het niets voortbrengen: God schiep hemel en aarde; een kunstwerk ~ 2 teweegbrengen: orde ~
Wikipedia: Creatief denken. Creatief denken is het denken over een nieuw object of voorwerp. Als iemand creatief denkt, verzamelt hij/zij ideeën en suggesties voor nieuwe dingen en hoe deze gemaakt kunnen worden. Wat echter weer verschillend is, is hoe goed mensen creatief kunnen denken; de ene kan het beter dan de andere. Pablo Picasso kon zo beter creatief denken dan een normaal mens.
Is creativiteit de potentie tot het scheppen van nieuwe dingen?
Terug naar het begin: verliest men creativiteit in de loop der jaren of is het vooral lef dat men verliest? Is het drastisch beperken van het creatieve onderzoek een natuurlijk gegeven?
Eén van de mensen aan wie ik mijn herintreedplan vertelde dacht dat ik door toegenomen kennis en ervaring nu wellicht beter toegerust zou zijn voor het kunstenaarschap. Er is zeker ook meer distantie toe, een grotere onafhankelijkheid.
wordt vervolgd.
Hmm, ik heb zo’n beetje hetzelfde idee als de persoon uit de laatste zin. Ik heb het gevoel nog niet klaar te zijn om kunstenaar te zijn omdat ik nog niet genoeg ervaringen heb opgedaan, zowel abstracte als hele concrete ervaringen. Abstract: ik heb nog niet genoeg verhalen verzameld om echt iets te kunnen vertellen (zowel in woord als in beeld), ik heb nog niet genoeg extatische momenten meegemaakt die mij genoeg scheppende kracht geven. Concreet: Ik heb nog niet genoeg kleuren en vormen bestudeerd.
Tegelijkertijd denk ik dat er geen absolute overgang is van niet-kunstenaarschap naar kunstenaarschap. Er is altijd een grijs gebied, net als dat er een grijs gebied tussen niet-kunst en kunst bestaat. Ik denk dat een gave tot levenskunst altijd al in je moet zitten en levenskunst (Nietzsche) is naar mijn mening nog altijd de hoogste kunstvorm.
Ook beinvloedt je dagelijkse gang van zaken de creativiteit. Ik merk dat ik door het filosofie studeren vaak afgestompt wordt in de creativiteit, omdat je in filosofie niet tussen de mogelijke werelden er een mag kiezen, maar genoodzaakt bent de ware, de juiste te kiezen. Als ik een paprika naschilder wil ik ook dat die paprika die voor me ligt als het ware op het doek komt, en zie ik paprika’s van medeschilderlesstudenten die niet deze bepaalde paprika hebben afgebeeld met een beetje (filosofisch) dedain aan. In die zin kan creativiteit afgestompt raken als men ouder wordt, maar het hoeft niet.
Wat je vaak bij musici (kunstenaars) ziet is dat de eerste solo cd de beste is, bijv.bij Spinvis, Starsailer. Ik denk dat dit alles te maken heeft met het hebben van tijd, onbevangen zijn en geen belangen hebben. Niets moet ,en niemand wacht op jou. Zodra er druk in het spel komt en er moet gepresteerd worden zie je vaak dat de intensiteit minder sterk wordt. Sommigen sluiten zich hier makkelijk voor af en groeien door (Louise Bourgeois ,PJ Harvey) anderen zoeken driftig door naar dat punt waar ze ooit zaten. Ieder zijn ding.
Huivering voor verandering ja, want wij zijn kuddedieren. Kijk maar naar het strand, we klitten bij elkaar en apen elkaar na, heb je die al gelezen en draag je wel het juiste merk. Loslaten van je habits maakt de mens naakt en dat vinden we eng. Ontdaan van al je gewoonten kom je bij je kern, bij wie je echt bent en jeetje dat is echt bibberen, want wij kijken liever niet in die spiegel. We spiegelen elkaar en vallen steeds weer in dezelfde rol, herhaling van een oneindige cirkel kom daar maar eens uit zonder psychotherapie.
Creatviteit is hoe je met je leven omgaat met jezelf met anderen met je omgeving. Je hoeft geen kunst te maken om een kunstenaar te zijn. Kunst kan ook zijn hoe je een gerecht bereid of wat je opvalt als je wandelt. Maar het in herhaling vallen als kunstenaar hoeft niet per se slechte kunst op te leveren. Creativiteit vraagt om los zijn, onbevooroordeeld, je eigen gang durven gaan, omdat dat lekker is.
Iedereen maakt zijn eigen wereld, zijn eigen droom, werkelijkheid. Je bent verantwoordelijk voor je eigen gedachten en daden. Maakt wie je bent, denk je vrij.