Had Hans Aarsman met de hand geschreven als aanhef van de brief waarin hij schreef dat de jury van de Gemeentelijke Kunstaankopen 2009 Fotografie mijn serie per ongeluk foto’s niet geselecteerd heeft. Vriendelijk gebaar dat handschrift, nog meer gezien het aantal van 470 inzendingen.
De jury hoopt dat het bericht mij niet zal weerhouden door te gaan op de ingeslagen weg. En zowaar, één der 100 foto’s die ik vandaag schoot was afgegaan zonder dat ik het doorhad.
Deze sticker heeft al mijn verhuizingen overleefd. Wel wat stof verzameld en plakkracht verloren. Maar naar verwachting zal hij binnenkort uit het stof herrijzen en zijn glans hervinden.
Deze figuren gaat u terugzien in de eerste werken die ik als herintredend kunstenaar ga maken. Wordt vervolgd.
Om ons eraan te herinneren? Of, toch, simpelweg mooie dingen te tonen? Of om ons andere werkelijkheden te tonen?
Waarom wil ík kunstenaar zijn?
Overwegingen bij het zien van de tentoonstelling The Tropical Years van Frank Koolen in W139. W139 directeur en schilder Gijs Frieling schrijft in de begeleidende tekst: “Kunst is vormgegeven materiaal”.
Kunst wordt vaak vergeleken met religie en met wetenschap. Ik heb dat altijd vreemd gevonden. Gelovigen en wetenschappers hebben problemen met onverklaarbare zaken. Die gaan ze dan toch verklaren. Religieuzen op een tamelijk simplistische wijze, wetenschappers op een meer gecompliceerde wijze. Kunstenaars kunnen heel goed leven met het onverklaarbare, het is prachtig materiaal er rest immers meer ruimte voor fantasie.
Frank Koolen laat alles zien als kunst. De tentoonstelling herinnerde me aan een installatie die ik ooit voor De Melkfabriek in Sittard maakte. Mede exposant was trouwens Gijs Frieling, I love toeval :). Ik liet toen zien van waaruit mijn werk voortkwam, een blik in het atelier, in de belevingswereld van een kunstenaar.
Gijs Frieling schrijft over Frank Koolen: “Kunst is vormgegeven materiaal” is waarschijnlijk het meest elementaire dat we erover kunnen zeggen. Ideeën, inhoud en betekenis zijn alleen belangrijk in het werk van Frank Koolen in de mate waarin hij ze tot materiaal heeft weten te maken. Vervolgens lijkt het zijn doel om het materiaal leeg en open te houden, iets wat veel moeilijker is dan er nieuwe betekenis aan te geven” zoals zovele kunstenaars naar eigen zeggen proberen.
Dat klinkt fijn en aanmoedigend. Maar ik weet niet of ‘het werkt’. Ik hield zelf een leeg gevoel over aan de grote expostie. Er viel heel veel te zien en dat was het. Frieling schrijft ook dat Koolens werk het best tot zijn recht komt in zo’n grote overzichtsexpositie, dat betwijfel ik. Juist dat vele versterkte bij mij het lege gevoel.
Bezoekers worden ongeduldig: ‘wanneer ga je nou dingen máken’. En wat houdt dat nou in dat hernieuwde kunstenaarschap?
Goede vragen en ze worden zeer gewaardeerd. In mijn vorige post schreef ik over Achilles and the Tortoise, een film over een kunstenaar op zoek naar een eigen stijl.
In mijn eerste kunstenaarschap had ik een thematiek en ook wel iets van een eigen stijl. Ik heb tot nu toe nog geen enkele aandrang gevoeld daar op verder te gaan. Ik wil mezelf echt de tijd gunnen tot een hernieuwd kunstenaarschap te komen. Vanuit een nieuwe motivatie, vanuit een ontwikkelde persoonlijkheid, in deze tijd.
Eén gedachte is Mille plateaux van Deleuze ter inspiratie te gaan lezen. In de dagen dat ik in New York tot het herintreden besloot schoot ik opvallend veel plaatjes van spiegelbeelden. Onder andere de bovenstaande fraaie beelden van een nieuw gebouw aan de Hudson in Chelsea. Kunnen jullie in afwachting van kunst alvast genieten van schoonheid.
Achilles and the Tortoise is de nieuwe film van Takeshi Kitano die ik zag op het IFFR. Een schitterende film over de zoektocht van een kunstenaar naar een eigen stijl. Ik vind het lastig er iets over te schrijven, want ik vond het zelf heel prettig tevoren niets over deze film te weten. Ik zal me daarom beperken tot het advies: zien die film!
Zei ik tegen de vriendin waarmee ik de tentoonstelling van Ian Wallace bezocht in Witte de With.
We keken naar een foto waarop de kunstenaar aan het werk was achter een tafel in een galerie. Een vrijwel identieke foto, maar dan in zwart wit en met een 20 jaar jongere Wallace, hing elders in de expositie. A Literature of Images heet de exposite en dat was de reden van mijn bezoek.
De titel is gelijk aan die van een tekst van Wallace die op de tentoonstelling te lezen valt en waar hij zijn interesse in beeld toelicht.
De tekst ligt op een tafel die als een lijn schuin in de ruimte staat. Er liggen ook fax uitwisselingen met galeries op. Daarin wordt over het werk, de betekenis ervan, het verschepen van werk en ook over de benarde inkomenspositie van de kunstenaar geschreven.
Ian Wallace heeft een consistent oeuvre opgebouwd dat zich door de jaren heen is door blijven ontwikkelen. In de tientallen jaren dat hij als kunstenaar werkzaam is is de betekenis en de positie van beeld(taal) ook flink veranderd.
De expositie is een aanmoediging om daar over te denken. Over een literatuur van beelden anno nu.
In Rotterdam bezocht ik ook Warum 2.0, een installatie in V_2. Ook sterke visuele en auditieve ervaring waarbij betekenis en interpretatie van beelden ook onderzoeksgebieden zijn. Komt wellicht ook nog een stukje over.
Spyder is een film van Ishibashi Kiyomi die ik zag op het IFFR. De film van twee uur is opgenomen met de camera van een mobiele telefoon.
Het kleine beeld is opgeblazen naar bioscoop formaat en heeft de bekende lage kwaliteit:veel blokken door de compressie, een vaag beeld, schokkerig bij snellere camerabewegingen, nauwelijks scherptediepte en geen scherpte. Een blurrie film met blurrie kleuren. Dit beeld sloot mooi aan bij het verhaal. Een labiele jongedame heeft moeite zich een plaats te verwerven en gaat gelijktijdig haar eigen gang. Heeft een zekere onbevangenheid, naïviteit, stoerheid. En is ook erg kwetsbaar, fysiek (ze is graatmager) en geestelijk. De camera wisselt close-ups af met stadsbeelden, beiden erg geschikt voor dit soort camera.
Mooie film. Regie, script, productie, camera, art design, montage en hoofdrol: Ishibashi Kiyomi.
Kunstcentrum Witte de With heeft op haar ramen een folie geplakt waardoor het contrast van het uitzicht verhoogd wordt. Rotterdam wordt zo zelf een kunstwerk. De stad wordt een foto, nee, er komt rook uit een schoorsteen, een vlag wappert: de stad is een videowerk.
Het sloot prachtig aan op de expositie van Ian Wallace die ik bezocht, die al tientallen jaren foto’s in de stad maakt.
Elk jaar, als ik naar het Internationaal Film Festival Rotterdam ga, probeer ik een plek te vinden in of rond Rotterdam centrum om mijn auto gratis te parkeren. Ook deze keer lukte het weer, ergens in Crooswijk. Nadat ik uit de auto stapte liep ik richting de torens in het centrum. Al gauw had ik geen idee waar ik was, rondkijkend zag ik het beeld Delftsche Poort van Cor Kraat en wist ik dat ik vlakbij het hofplein was.
Handig zulke grote uitgesproken sculpturen om je te kunnen oriënteren. Rotterdam heeft meerdere van dat soort beelden. Tot mijn favorieten horen het beeld van Coop Himmelb(l)au en Zadkine’s de Verwoeste Stad, beiden op de Blaak.
Ik heb wel eens moeite met beelden in de publieke ruimte. Vaak zijn ze plichtmatig of nietszeggend. Zijn ze enkel geplaatst omdat het er nou eenmaal bij hoort. Maar er zijn ook veel beelden die wel goed werken en een krachtige bijdrage leveren aan de kwaliteit van de openbare ruimte. En ook de weg wijzen.
Dit blog wordt steeds meer een verzameling vakantiekiekjes. Daar is waarschijnlijk niets mis mee. Snapshots worden steeds meer gewaardeerd. Er worden ontelbaar veel tijdschriften en boeken mee gevuld. Bovendien zijn er nog maar weinig mensen die niet dagelijks een camera op zak hebben.
Ik was blij verrast met een artikel in een catalogus, Chikaku van Kunsthaus Graz en Camera Austria, tegen te komen waarin Yoko Tawada schnappschusser mit wörten schrijft. Korte observaties, verband houdend met een dagelijkse activiteit in haar leven. Ze maakt dagelijks snapshots die na het afdrukken in een schoenendoos verdwijnen.
Zelf maak ik ze ook graag en een enkele keer doe ik er iets mee. Zo toonde ik ooit een aantal in combinatie met prentbriefkaarten in een expositie in Sittard. Dit in een soort atelierinstallatie: een kijk op mijn kijken als kunstenaar. En ook in sommige van mijn lichtobjecten werden vakantiefoto’s verwerkt.
Hét herintreedsucces van deze tijd is de wederopstanding der religies. Ook het Stedelijk en De Nieuwe Kerk willen daar een graantje van meepikken. Ze doen dit met de totaal ongeïnspireerde, en dus niet-inspirerende, tentoonstelling ‘Heilig vuur’. In een armoedige tijdelijke inbouw in de kerk worden een aantal willekeurige werken uit de verzameling van het Stedelijk getoond. Daar hangen wereldberoemde meesterwerken tussen, maar in zo’n troosteloze omgeving lijken die te lijden. Of is dat het religieuze element? Is het een christelijke lijdensweg?
Bij de uitgang moet je verplicht door de souvenirwinkel, lijkt me zeer tekenend voor deze expositie.
Ik houd intussen wel mijn hart vast voor het nieuwe Stedelijk. De presentatie van de collectie faalde ook compleet in de CS locatie. Heeft men simpelweg geen idee hoe de eigen collectie te presenteren?
Het nieuwe Stedelijk zal vast mooier worden dan de armoedige stand in De Nieuwe Kerk. Maar ook daar zullen keuzes gemaakt moeten worden en werken, bij elkaar, geplaatst moeten worden. Na dit falen vrees ik het ergste.
Ik maak wel vaker foto’s van mensen die door anderen gefotografeerd worden. Dat levert soms fraaie plaatjes op met verbaasde blikken: wat doet die kerel met die camera? Bovenstaande heb ik genomen op het strand van Barcelona. Maar het is ook een namaak Rineke Dijkstra.
Ik zie dat direct als ik de foto op mijn computer bekijk, maar zag ik het ook tijdens het fotograferen, was het een overweging om deze foto te nemen? Ik denk het niet. Hij verschilt nogal van Dijkstra foto’s (en niet alleen vanwege de kwaliteit ;)): behalve ik zijn er nog twee fotografen aan het werk. Eén voor het groepje in de branding en één voor de dame in Dijkstra pose. Dat is natuurlijk geen Dijkstra pose, zo poseren jongeren, met die combinatie van charme en onhandigheid. En dat is iets wat Rineke Dijkstra prachtig toont.
Prachtig vind ik dit, lopend in een buitenwijk van Istanbul, op weg naar de wereldberoemde Chorakerk, hangt daar opeens een jas aan een waslijn op het puin van een gesloopt huis. Vreemd, waarom hangt dat daar? Zo mooi kan kunst zijn en zoals zo vaak vind je het op straat.
Overigens was de Chorakerk ook zeer de moeite waard. Het gebouw is mooi en de mozaïeken zijn prachtig.
Een kunstwerk op zich dient geen doel, het is vrij van nut. Kunst is echter niet nutteloos, het speelt een voorname rol in het menselijk bestaan. Toch moet kunst altijd een positie in de maatschappij bevechten, wordt nutvrij vaak verward met nutteloos. Kunst wordt gezien als extraatje, luxe en dan ook nog eens luxe waar men weinig geld voor over heeft. Aan twee weken luieren aan een ver strand wordt makkelijker geld uitgegeven dan aan een kunstwerk dat jaren het leefklimaat verbeterd. In Nederland laat men de financiering van kunst graag over aan de overheid. Een avondje housé muziek mag wat kosten maar het concertgebouw wordt als duur ervaren. In het eerste geval draait één persoon plaatjes, in het tweede zit er een compleet orkest. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden.
De laatste jaren wordt kunst door, vooral lokale, overheden juist weer als nuttig ervaren: het trekt toeristen en daarmee inkomsten. Zit het toch nog goed met de kunst en kan de wethouder de subsidie verantwoorden.
Daarnaast zijn er nogal wat kunstenaars die graag wat meer nut in hun beroep wensen: veel werken gáán ergens over. Ik schreef al eerder in dit blog over de vele documentaires die in kunstruimtes getoond worden. En in het kader van de nutvrijheid is dat prima: kunst hoeft geen nut te dienen maar mag het wel.
Het textielmuseum in Tilburg heeft een textiellab waarin een groot aantal textielmachines beschikbaar wordt gesteld aan kunstenaars, studenten enzo. Ik was zelf met name geïnteresseerd in de borduurmachine. Eén van mijn plannen is om T-shirts te maken met daarop een combinatie van print en borduursel. Denk aan stadstaferelen met daarin mensen en/of geborduurd.
Naast de borduurmachine kreeg ik een demonstratie van de lasersnijder. Die kan vormen uitsnijden maar ook zo ingesteld worden dat kleuren verbleekt worden en zo bij voorbeeld een foto of tekening in stof ‘bleken’.
Meerdere breimachines en weefgetouwen waren tijdens mijn bezoek in gebruik. Ik heb daar zelf niet direct plannen voor, maar het zijn prachtige machines waarmee mooie dingen gemaakt kunnen worden.
Eerder schreef ik in dit blog dat een kunstenaar nooit vakantie heeft, dat het kunstenaarschap altijd doorgaat. Maar dan moet men natuurlijk wel de fotocamera meenemen :). Die was ik vergeten toen ik tien dagen geleden naar de Ardennen vertrok. Mijn telefoon (een Motorola Razr) was wel mee. Helaas doet de naam van het toestel de camera erin geen recht. Toegegeven, dit soort laag kwaliteit foto’s heeft ook weer een eigen charme. Voldoende om er een nieuwe fotopagina voor te maken.
Omdat ik meer foto’s maak dan ik gebruik in het blogdeel heb ik een aantal fotopagina’s toegevoegd.
Er zijn nu de volgende rubrieken: kunstkijken, rijksopen2008, perongeluk.
Herintreders zijn het niet (meer) de Artists in residence (voorheen deelnemers) van de Rijksacademie. Hun werkperiode van één tot twee jaars behelst geen tijdelijk terugtreden uit het kunstcircuit tbv verdieping van het werk. Er wordt volop geëxposeerd door deze rising stars.
De open dagen van de Rijks zijn een hoogtepunt in het Amsterdamse culturele seizoen en trekken veel bezoekers. De kunstenaars zijn erkende talenten en komen uit de hele wereld, een aantal van hen zien we de komende jaren terug op biënnales, in toonaangevende kunstinstellingen etc..
Er waren dit jaar niet veel deelnemers van wie direct duidelijk is dat we hen in Kassel en/of Venetië terug zullen zien. Ik hoop het werk van Nina Yuen vaker te zien. De films die zij vertoonde, in een mooie installatie, waren geestig, intrigerend en boeiend.
Bij de performance van Francesca Grilli stond een doofstomme performer op twee speakers. Wij, het publiek, hielden een ballon tussen onze handen. Hierdoor konden we het geluid ook voelen. De performer verbeelde in gebarentaal het geluid, hij baseerde zich op wat hij voelde. In een film van Grilli waren twee vrouwen te zien die synchroon een verhaal vertelden in gebarentaal. Door de cameravoering en belichting werd de schoonheid van de bewegingen geaccentueerd.
Mark Boulos toonde een installatie waarin twee video’s op tegenovergestelde muren te zien waren. Onderwep was de oliewinning in de Niger delta. Te zien waren o.a. politieke activisten die betrokken zijn bij de aanslagen tegen de olieindustrie, boorinstallaties en de grondstoffenbeurs. Op Youtube staat een interview met Mark over dit project.
Meer foto’s van het bezoek aan de Rijksacademie. Daarbij ook een foto van de animatric sculptures van Nathaniel Mellors. Unheimische robothoofden die met veel expressie zingen. En ook het atelier van Constant Dullaart, die klaarblijkelijk geïnspireerd wordt door zijn achternaam die doet denken aan het engelse dullard.
Twee bijeenkomsten op zondag, één over Spinoza en vrijheid en één over kunst en vrijheid. Als herintreder in de kunsten trotseer je dan met plezier de sneeuwstorm en fietst naar Paradiso en Diamantslijperij.
In Paradiso werd de 376′ geboortedag van filosoof Baruch de Spinoza gevierd. Jeroen Bartels was hoofdspreker en hield een zeer helder betoog over de basisgrondslagen van het denken van Spinoza en ging wat verder in op diens vrijheidsbegrip. Hans Achterhuis ging als co-referent verder in op Spinoza en maatschappelijke gebeurtenissen van de afgelopen jaren. Vervolgens was er nog een korte sessie met de twee sprekers, dagopener Carolien Gehrels en het publiek. Daarin werd nadrukkelijk gewezen op het belang van informatievoorziening opdat burgers goed toegerust kunnen meedoen aan het maatschappelijk debat.
Het door Coolpolitics georganiseerde debat dat na de pauze plaatsvond was minder geslaagd. Het ontbrak met name aan uitdagende stellingen en een dynamische gespreksleiding. Er werd o.a. gediscussieerd over de vraag of kunstenaars een grotere vrijheid van meningsuiting hebben dan ‘gewone burgers’. Dat lijkt te suggereren dat kunstenaars hofnarren zijn. Lijkt mij niet.
Het was jammer dat kunstenaar Jonas Staal, die voor het debat uitgenodigd was, afgezegd had.
Dat bleek vooral toen ik hem later op de middag bij een debat ter ere van het nieuwste nummer (76) van HTV de IJsberg hoorde (hetgeen ook de reden was van zijn afzegging: een dubbele boeking). Het debat had als titel: De waarde van de kunsten in het tijdperk van het neoliberalisme. Staal’s pleidooi voor het belang van goede informatie sloot volledig aan op het ochtend deel in Paradiso. De andere twee deelnemers waren Tiers Bakker en Jeroen Boomgaard. (ook de vier deelnemers aan het debat in Paradiso waren overigens man)
Het debat in de Diamantslijperij ging vnl over hoe kunstenaars een meer onafhankelijke positie zouden moeten en kunnen verwerven.
De titel van HTV de IJsberg 76 is: Liberticide en gaat over dezelfde thematiek. Ik raad het van harte aan.