Elk jaar, als ik naar het Internationaal Film Festival Rotterdam ga, probeer ik een plek te vinden in of rond Rotterdam centrum om mijn auto gratis te parkeren. Ook deze keer lukte het weer, ergens in Crooswijk. Nadat ik uit de auto stapte liep ik richting de torens in het centrum. Al gauw had ik geen idee waar ik was, rondkijkend zag ik het beeld Delftsche Poort van Cor Kraat en wist ik dat ik vlakbij het hofplein was.

Handig zulke grote uitgesproken sculpturen om je te kunnen oriënteren. Rotterdam heeft meerdere van dat soort beelden. Tot mijn favorieten horen het beeld van Coop Himmelb(l)au en Zadkine’s de Verwoeste Stad, beiden op de Blaak.
Ik heb wel eens moeite met beelden in de publieke ruimte. Vaak zijn ze plichtmatig of nietszeggend. Zijn ze enkel geplaatst omdat het er nou eenmaal bij hoort. Maar er zijn ook veel beelden die wel goed werken en een krachtige bijdrage leveren aan de kwaliteit van de openbare ruimte. En ook de weg wijzen.

Prachtig vind ik dit, lopend in een buitenwijk van Istanbul, op weg naar de wereldberoemde Chorakerk, hangt daar opeens een jas aan een waslijn op het puin van een gesloopt huis. Vreemd, waarom hangt dat daar? Zo mooi kan kunst zijn en zoals zo vaak vind je het op straat.

Overigens was de Chorakerk ook zeer de moeite waard. Het gebouw is mooi en de mozaïeken zijn prachtig.

Een kunstwerk op zich dient geen doel, het is vrij van nut. Kunst is echter niet nutteloos, het speelt een voorname rol in het menselijk bestaan. Toch moet kunst altijd een positie in de maatschappij bevechten, wordt nutvrij vaak verward met nutteloos. Kunst wordt gezien als extraatje, luxe en dan ook nog eens luxe waar men weinig geld voor over heeft. Aan twee weken luieren aan een ver strand wordt makkelijker geld uitgegeven dan aan een kunstwerk dat jaren het leefklimaat verbeterd. In Nederland laat men de financiering van kunst graag over aan de overheid. Een avondje housé muziek mag wat kosten maar het concertgebouw wordt als duur ervaren. In het eerste geval draait één persoon plaatjes, in het tweede zit er een compleet orkest. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden.

De laatste jaren wordt kunst door, vooral lokale, overheden juist weer als nuttig ervaren: het trekt toeristen en daarmee inkomsten. Zit het toch nog goed met de kunst en kan de wethouder de subsidie verantwoorden.
Daarnaast zijn er nogal wat kunstenaars die graag wat meer nut in hun beroep wensen: veel werken gáán ergens over. Ik schreef al eerder in dit blog over de vele documentaires die in kunstruimtes getoond worden. En in het kader van de nutvrijheid is dat prima: kunst hoeft geen nut te dienen maar mag het wel.

Het textielmuseum in Tilburg heeft een textiellab waarin een groot aantal textielmachines beschikbaar wordt gesteld aan kunstenaars, studenten enzo. Ik was zelf met name geïnteresseerd in de borduurmachine. Eén van mijn plannen is om T-shirts te maken met daarop een combinatie van print en borduursel. Denk aan stadstaferelen met daarin mensen en/of geborduurd.
Naast de borduurmachine kreeg ik een demonstratie van de lasersnijder. Die kan vormen uitsnijden maar ook zo ingesteld worden dat kleuren verbleekt worden en zo bij voorbeeld een foto of tekening in stof ‘bleken’.
Meerdere breimachines en weefgetouwen waren tijdens mijn bezoek in gebruik. Ik heb daar zelf niet direct plannen voor, maar het zijn prachtige machines waarmee mooie dingen gemaakt kunnen worden.

Eerder schreef ik in dit blog dat een kunstenaar nooit vakantie heeft, dat het kunstenaarschap altijd doorgaat. Maar dan moet men natuurlijk wel de fotocamera meenemen :). Die was ik vergeten toen ik tien dagen geleden naar de Ardennen vertrok. Mijn telefoon (een Motorola Razr) was wel mee. Helaas doet de naam van het toestel de camera erin geen recht. Toegegeven, dit soort laag kwaliteit foto’s heeft ook weer een eigen charme. Voldoende om er een nieuwe fotopagina voor te maken.

Omdat ik meer foto’s maak dan ik gebruik in het blogdeel heb ik een aantal fotopagina’s toegevoegd.
Er zijn nu de volgende rubrieken: kunstkijken, rijksopen2008, perongeluk.

Herintreders zijn het niet (meer) de Artists in residence (voorheen deelnemers) van de Rijksacademie. Hun werkperiode van één tot twee jaars behelst geen tijdelijk terugtreden uit het kunstcircuit tbv verdieping van het werk. Er wordt volop geëxposeerd door deze rising stars.

De open dagen van de Rijks zijn een hoogtepunt in het Amsterdamse culturele seizoen en trekken veel bezoekers. De kunstenaars zijn erkende talenten en komen uit de hele wereld, een aantal van hen zien we de komende jaren terug op biënnales, in toonaangevende kunstinstellingen etc..
Er waren dit jaar niet veel deelnemers van wie direct duidelijk is dat we hen in Kassel en/of Venetië terug zullen zien. Ik hoop het werk van Nina Yuen vaker te zien. De films die zij vertoonde, in een mooie installatie, waren geestig, intrigerend en boeiend.
Bij de performance van Francesca Grilli stond een doofstomme performer op twee speakers. Wij, het publiek, hielden een ballon tussen onze handen. Hierdoor konden we het geluid ook voelen. De performer verbeelde in gebarentaal het geluid, hij baseerde zich op wat hij voelde. In een film van Grilli waren twee vrouwen te zien die synchroon een verhaal vertelden in gebarentaal. Door de cameravoering en belichting werd de schoonheid van de bewegingen geaccentueerd.
Mark Boulos toonde een installatie waarin twee video’s op tegenovergestelde muren te zien waren. Onderwep was de oliewinning in de Niger delta. Te zien waren o.a. politieke activisten die betrokken zijn bij de aanslagen tegen de olieindustrie, boorinstallaties en de grondstoffenbeurs. Op Youtube staat een interview met Mark over dit project.

Meer foto’s van het bezoek aan de Rijksacademie. Daarbij ook een foto van de animatric sculptures van Nathaniel Mellors. Unheimische robothoofden die met veel expressie zingen. En ook het atelier van Constant Dullaart, die klaarblijkelijk geïnspireerd wordt door zijn achternaam die doet denken aan het engelse dullard.

Twee bijeenkomsten op zondag, één over Spinoza en vrijheid en één over kunst en vrijheid. Als herintreder in de kunsten trotseer je dan met plezier de sneeuwstorm en fietst naar Paradiso en Diamantslijperij.

In Paradiso werd de 376′ geboortedag van filosoof Baruch de Spinoza gevierd. Jeroen Bartels was hoofdspreker en hield een zeer helder betoog over de basisgrondslagen van het denken van Spinoza en ging wat verder in op diens vrijheidsbegrip. Hans Achterhuis ging als co-referent verder in op Spinoza en maatschappelijke gebeurtenissen van de afgelopen jaren. Vervolgens was er nog een korte sessie met de twee sprekers, dagopener Carolien Gehrels en het publiek. Daarin werd nadrukkelijk gewezen op het belang van informatievoorziening opdat burgers goed toegerust kunnen meedoen aan het maatschappelijk debat.

Het door Coolpolitics georganiseerde debat dat na de pauze plaatsvond was minder geslaagd. Het ontbrak met name aan uitdagende stellingen en een dynamische gespreksleiding. Er werd o.a. gediscussieerd over de vraag of kunstenaars een grotere vrijheid van meningsuiting hebben dan ‘gewone burgers’. Dat lijkt te suggereren dat kunstenaars hofnarren zijn. Lijkt mij niet.

Het was jammer dat kunstenaar Jonas Staal, die voor het debat uitgenodigd was, afgezegd had.
Dat bleek vooral toen ik hem later op de middag bij een debat ter ere van het nieuwste nummer (76) van HTV de IJsberg hoorde (hetgeen ook de reden was van zijn afzegging: een dubbele boeking). Het debat had als titel: De waarde van de kunsten in het tijdperk van het neoliberalisme. Staal’s pleidooi voor het belang van goede informatie sloot volledig aan op het ochtend deel in Paradiso. De andere twee deelnemers waren Tiers Bakker en Jeroen Boomgaard. (ook de vier deelnemers aan het debat in Paradiso waren overigens man)
Het debat in de Diamantslijperij ging vnl over hoe kunstenaars een meer onafhankelijke positie zouden moeten en kunnen verwerven.
De titel van HTV de IJsberg 76 is: Liberticide en gaat over dezelfde thematiek. Ik raad het van harte aan.

Sophie Howart, voorheen conservator bij Tate Modern, heeft een logische stap gemaakt door kunst in het leven te integreren. Ze heeft daartoe The School Of Life opgericht.

Daarin biedt ze o.a. cursussen over de grote zaken des levens, zoals liefde, politiek, werk, familie en spel. Deze cursussen worden gegeven door academici, schrijvers, kunstenaars en acteurs. Ook biedt ze vakanties, een weekendje Heathrow, dagje snelweg of Holiday at Home, een pretpakket met o.a. boeken en spelletjes. Dit is zonder meer een geweldige inspiratie voor mijn herintrederproject.
Onderdeel van mijn onderzoek is ‘hoe geld te verdienen’. De cursussen en uitstapjes van The School Of Life combineren denken, kunst en leven, precies dát wat kunst voor mij aantrekkelijk maakt.
Houdt het aanbod van ~herintreder in de gaten.

Terwijl ik bezig was met de vorige post dacht ik ook herhaaldelijk aan mijn favoriete schrijver Thomas Pynchon. Die heeft in 2006 op 69 jarige leeftijd het meesterwerk Against the Day gepubliceerd. Pynchon is zeker geen herintreder, hij werkt al decennia lang gestaag aan zijn boeken. Hij publiceert er niet veel. In 1984 werd een bundel met vroege verhalen uitgegeven, voorzien van een voorwoord waarin hij terug keek op het schrijven van die verhalen. De titel was Slow Learner. Een veelzeggende titel, in zijn terugblik ziet Pynchon vooral tekortkomingen in zijn vroege werk, maar al schrijvende vond hij wel zijn weg naar zijn schrijverschap en stijl.
Ik weet niet of Pynchon binnen de categorieën van Galenson valt. Zijn beroemdste boek, Gravity’s Rainbow, werd in 1973 gepubliceerd, mid-career. Hij zou in dat licht tot de experimental innovators gerekend mogen worden. Waarom ik aan Pynchon dacht is het feit dat Against the Day niet onder doet voor Gravity’s Rainbow. Kort na het verschijnen was ik bij een lezing van Bruce Sterling. Die vertelde dat hij Cyberpunk (een Science Fiction subgenre waarvan hij één de beroemdste exponenten is) zat was en zijn beschrijving waaraan hij dacht dat een modern boek, anno nu, moest voldoen kwam opvallend overeen met Against the Day die ik toen aan het lezen was. De ‘nieuwe’ roman was dus al begonnen en wel door een schrijver die al tig jaar schreef en succesvol publiceerde.

Persoonlijk heb ik Pynchon altijd gezien als de enige echte opvolger van James Joyce. Gecompliceerde verhaallijnen, prachtige schrijfstijl, een mengeling van diep- en lichtzinnigheid, een voorkeur voor liedjes.
Bij Pynchon is de scheidslijn tussen werkelijkheid en verbeelding nooit duidelijk. Hij mixt historische feiten met fantasie. Je weet soms niet of iemand hallucineert, droomt of dat het een feitelijk verslag betreft.

Groot voordeel van een weblog als dit is de tips die het oplevert. Zo schoof één van mijn buren een artikel onder mijn deur waarin verwezen werd naar een artikel van Malcolm Gladwell in The New Yorker, Latebloomers. Het artikel gaat over de verhouding tussen creativiteit en leeftijd, waarover ik hier schreef.

Het artikel van Gladwell is grotendeels gebaseerd op studies van David Galenson. Deze heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar leeftijd en creativiteit en hierover een boek gepubliceerd: Old masters and young geniuses, The two life cycles of artisctic creativity. Hierin onderscheidt hij twee soorten creativiteit: de experimentele en de conceptuele: ‘Experimental innovators work by trial and error, and arrive at their major contributions gradually, late in life. In contrast, conceptual innovators make sudden breakthroughs by formulating new ideas, usually at an early age.’ Hij geeft vele voorbeelden aan de hand van bekende kunstenaars.
Gladwell en Galenson zijn het erover eens dat creativiteit niet leeftijdgebonden is. Er zijn veel voorbeelden van kunstenaars die hun belangrijkste werk aan het begin van hun werkend bestaan hebben gecreëerd, maar evenzoveel voorbeelden van hoofdwerken die op latere leeftijd tot stand kwamen. Of er in de studie van Galenson ook voorbeelden zijn van conceptual innovators die zowel op jonge als latere leeftijd hoofdwerken schapen weet ik niet, ik heb het boek niet zelf gelezen.